زیرساخت های شهری / پایه و اساس شهرهای مدرن

زیر ساخت، در عمومی‌ترین حالت، یک دسته از عوامل ساختاری به هم پیوسته می‌باشد که تکیه‌گاه اسکلت یک ساختمان کامل را فراهم می‌آورد. این واژه در زمینه‌های متفاوت معانی گوناگونی می‌دهد، اما شاید در بسیاری موارد جهت اشاره به جاده‌ها، و مجرای فاضلاب از آن استنباط شود. ممکن است این عوامل گوناگون مجتمعا زیرسازه شهری، زیرسازه مربوط به شهرداری، یا بطور ساده سازه‌های عمومی نامیده شوند

فرم فضایی و زیرساخت ها

فرم فضایی و زیرساخت ها بطور فزاینده ای در توسعه شهری حائز اهمیت اند. تحقیقات اخیر بانک جهانی درباره زیرساختهای آسیای شرقی به اهمیت این زیرساخت ها در حمایت از رقابت پذیری اقتصادی شهرها و رفاه انسانی تاکید می ورزد. با این وجود، ارزیابی کارآمدی زیرساختها و نیز اختصاص درآمدهای عمومی به زیرساختها در مقایسه با رقابت پذیری کاری بس دشوارتر است. در اغلب موارد مبادلات و نیز یکسان سازی انرژی بین اهداف برابر (تامین خدمات اساسی برای همه افراد جامعه شهری بصورت ارزان) و اهداف اقتصادی (که می تواند از طریق بزرگراهها، بنادر و فرودگاهها و مانند این ها تسهیل گردد) انجام می گیرد.

سرمایه گذاری در زمینه زیرساخت ها در 15 سال گذشته در اغلب شهرهای درحال توسعه در بخش های سرمایه گذاری عمومی و خصوصی نادیده گرفته شده است. اکنون توافق گسترده ای مبنی بر توجه بیشتر به یزرساختهای شهری به منظور رشد سریع و قادر ساختن شهرهای درحال توسعه برای بهره برداری از توان های اقتصادی وجود دارد. شواهد آشکاری وجود دارد که عوامل اخلالگر در زیرساختها بطور وسیعی کارایی اقتصادی را ضمن افزایش هزینه کالاها و خدمات، کاهش سلامت و اتلاف وقت، پایین می آورند.

عادل گرجی نیا – عضو هیات علمی دانشگاه
و عضو کنترل مضاعف نظام مهندسی ساختمان معتقد است که :

محدودیتهای اجرایی در محیط شهری، هزینه های اضافی بابت کنترل تاثیرات اجتماعی پروژ ه ها، وجود نهادهای متفاوت و گاه متضاد برای اخذ مجوزهای لازم، محدودیت بخش عمومی برای اعطای تضمین سرمایه گذاری خارجی و وجود خدمات دولتی رقیب و یارانه ای موجب شده است که ساخت و توسعه زیر ساخت های شهری با مشکلات زیادی روبرو شود . البته لازم بذکراست که برای شناسایی و حل چالشهای پیش روی این تیپ پروژهای شهری، راهکارهایی برای اجرا آن به صورت علمی و تخصصی وجود دارد که در جای خود قابل بحث و بررسی می باشد. در این نگارش هدف معرفی برخی از مهمترین عناصر تاثیرگذار و کالبدی در زیر ساخت های شهری می باشد که هرکدام از این عناصر بسیاری از تهدیدهای خرد و کلان ملی، شهری و منطقه ای را به فرصت های با ارزش و منحصر به فرد از حیث کلیۀ جوابگویی به نیازمندیهای شهری تبدیل         می نمایند. پوشیده نیست که برای هیچ دولتی در دنیا و کشورمان اجرای همگی آنها به یکباره در یک منطقه و یا کلان شهر امکان پذیر و قابل دستیابی باشد ولی می تواند به صورت توأمان به عرصه مطالعه و اجرا در آیند. بسیاری از صاحب نظران و کارشناسان، اهم عناصر زیر ساخت شهری را در موارد زیر معرفی می نمایند که عبارتند از:

۱- تقاطع های غیر هم سطح شهری و حاشیه شهر و کمربندی ها برای توسعه جادهها و معابر اصلی و حل معضل ترافیکی.

۲- طرح مراکز بیمارستانی آموزشی متوسط و بزرگ.

۳- طرح مراکز بیمارستانی خدماتی چند عملکرده.

۴- توسعه آموزش عالی و فرهنگ ایرانی – اسلامی.

۵- تهیه طرح های جامع – تفضیلی و تاریخی شهری و همچنین تهیه طرح های  هادی روستایی.

۶- توسعه راههای مراسلاتی از باب امنیت و کیفیت به مراکز بزرگ سیاسی و اقتصادی کشور.

۷- ایجاد NGO های تخصصی پایدار جهت افزایش کیفیت و کمیت مشاغل مورد نیاز اجتماع.

۸- ایجاد اجتماع و اقتصاد پویا و کار آمد از طریق توسعه پایدار اجتماعی – اقتصادی.

۹- توسعه هر چه تمام تر طرح های بنیادین توریسم و اکوتوریسم.

۱۰- توسعه زیر ساخت های اطلاعاتی و ارتباطی شهری.

۱۱- زیر ساخت های لازم برای تداوم زندگی روستانشینان در روستاها و توسعه امکانات درجه اول زندگی آنان.

۱۲- توسعه زیر ساختهای حامل های انرژی (برق – آب – گاز) و برنامه ریزی جهت بهینه سازی استفاده از آنها.

۱۳- طرح آمایش سرزمین و تهیه سند چشم انداز اقتصادی – علمی – فرهنگی و هنری و رشد همه جانبه آنها به صورت عملیاتی و اجرایی.

۱۴- طرح و ساخت سدهای آبی در مقیاس ملی – منطقه ای.

همگی موارد مطروحه بالا را می توان بعنوان عناصر مهمی معرفی نمود که در بستۀ سیاست های مطالعاتی و اجرایی دولت های گذشته و حال وجود داشته و دارند؛ که این خود نشان دهندۀ عمق دقت و ضرورت نیاز به توجه ای خاص در این حوزه از طریق سیاست های کلان نظام مقدس جمهوری اسلامی تلقی می گردد.

دستیابی به این زیرساختها و توسعه آنها همان رسیدن به استقلالی است که معمار و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران حضرت امام خمینی (ره)در برنامه های خویش در صدر انقلاب اسلامی معرفی نموده اند و اهمیت توجه به آن و پیگیری ها در این خصوص در فرمایشات و سیاست های مدبرانه رهبر معظم انقلاب همواره به چشم می خورد.

امروزه ضرورت توجه به وجود این عناصر کاربردی می تواند حتی پایه های تولید ناخالص ملی برای عرصه صادرات پایدار به کشورهای منطقه و جهان تلقی گردد. البته علت بیان موضوع فوق می تواند در عوامل مهمی باشد که پلی استراتژی بودن کشورمان و موقعیت سوق الجیشی آن در منطقه و جهان در نظر گرفته شود و حتی لازم بذکر است که در برخی از این عناصر به صورت انحصاری می توان گامهای بلند و ارزشمندی را جهت رسیدن و نیل به اهداف عالیه کشور برداشت. لذا تقویت هرچه بیشتر عناصر کاربردی زیرساخت های شهری و توسعه آن موجبات باروری و خودباوری مردم یک کشور را نوعاً افزایش داده و آنرا به یک کشور مهم در جهان تبدیل می نماید.