موزه مدنیت آنکارا

موزه مدنیت شهر آنکارا یکی از موزه های مهم و معتبر دنیاست که با دارا بودن اشیا دوره های مختلف تاریخی مرجع مهمی برای محققین بشمار می رود.

 

 

آثار و اشیا دوران مس سنگی آناتولی

در باستان شناسی آناتولی پس از دوران نوسنگی جدید دوران مس سنگی آغاز می گردد که به لحاظ گاهنگاری تاریخ 5400 الی 3000 ق.م. را دارا است. در این دوران انسان های ساکن آناتولی در کنار استفاده از ابزار سنگی، ساخت و استفاده از ابزار مسی را نیز آغاز نموده اند. دوران مس سنگی آناتولی نیز همانند دوران نوسنگی دارای سه مرحله مس سنگی قدیم، میانی و جدید است.

 

دوران مس سنگی قدیم

یکی از مهمترین مناطقی که در ارتباط با دوره مس سنگی قدیم آناتولی تا به امروز شناخته شده است محوطه باستانی حاجیلار است. ابنیه این دوره با پلان مربع یا چهارگوش غیر منتظم با مصالح آجری و سقف مسطح هستند. محوطه حاجیلار دارای ساختار مسکونی فشرده ای است که کوچه های کم عرض و خانه های کثیر دارد. و البته درب اصلی خانه رو به حیاط بزرگ آن باز می گردد.

 

 

خانه ها در داخل دارای فضاهای بزرگ هستند و در درون این فضاها قسمت های کوچکی بعنوان مکان مقدس، تنور، چاه و محلی برای ساخت سفالینه وجود دارد. این فرم کلی در بسیاری دیگر از محوطه های مس سنگی آناتولی نیز قابل مشاهده است. یکی از عمده ترین ویژگی های این دوره حاجیلار سفال دست ساز و لعابدار است. لعاب این سفال ها تک رنگ بوده داری جلا بوده و براق هستند.

 

 

در دوران های بعد سفال هایی با لعاب و تزئینات تک رنگ اما متفاوت و بسیار زیبا دیده می شود. این سفال ها دارای تولید انبوه بوده و برخلاف سفال های اولیه که رنگ غالب در آنها قرمز بوده در این سفال ها علاوه بر رنگ قرمز رنگ های قهوه ای، کرم و زرد نیز استفاده شده است. نقوش روی سفال ها تماما نقوش هندسی هستند. فرمهای ظروف نیز بصورت کاسه هایی بادهانه بیضی، ظروفی با پایه مربع شکل، خمره های نگهداری غلات است. پیکرک های گلی خدایان و الهه ها نیز که در دوران نوسنگی جدید بسیار دیده شده بود در این دوران همچنان ساخته می شد. اشیا سنگی، اشیا استخوانی و تعداد محدودی نیز اشیا مسی از دیگر دست ساخته های ساکنان حاجیلار در دوران مس سنگی قدیم است. که همگی این اشیا را می توان در موزه مدنیت آنکارا مشاهده نمود.

 

 

دوران مس سنگی میانی

اغلب اشیا موزه مدنیت آنکارا که مربوط به دوران مس سنگی میانی هستند از محوطه باستانی تیلکی تپه بدست آمده اند. محوطه تیلکی تپه در جنوب شرق دریاچه وان قرار دارد که مورد کاوش های علمی باستان شناسی قرار گرفته است. آثار معماری شاخص و با اهمیتی از این تپه بدست امده است. در طبقه اول پلان ها مدور می باشند و مصالح نیز آجری است با این تفاوت که دیوار ها فاقد پی می باشند. طبقه سوم که زیرین ترین طبقه محوطه می باشد و در عمق 6 الی 7.5 متر از سطح محوطه است، سفال لعابدار حلف بدست آمده است. ابزار ابسیدین نیز از دیگر اشیا بدست آمده از این محوطه است. 

 

 

فرمهای سفالی نیز شامل کاسه ها، ظروفی با پایه نوک تیز، ظروفی با گردن بلند می باشد. نقوش نیز خطوط هندسی متقاطع، موجی شکل و اشکالی شبیه سرگاو است. در این دوران با گسترش کشاوزی روستا نشینی نیز بسیار توسعه یافته است. لازم به ذکر است که 5500 الی 5000 ق.م. در آناتولی همزمان با فرهنگ حلف در شمال بین النهرین و عبید در جنوب بین النهرین است.

 

 

 

دوران مس سنگی جدید

یکی از مهمترین محوطه های استقراری دوران مس سنگی جدید در غرب آناتولی محوطه باستانی بیجه سلطان است. این محوطه در استان دنیزلی و در 5 کیلومتری شهرستان چیوره لی قرار دارد. لازم به ذکر است که در جنوبشرقی این محوطه محلی قرار دارد که بیش از 40 سکونتگاه مربوط به دوران مس سنگی قدیم در آن شناسایی شده است. تعدادی از این بناها با پلان مربع شکل و مصالح آجری ساخته شده اند. ستونهای داخل دیوارها، تنورها، سیلوهای غلات، سکوهای خشتی کنار دیوارها از جمله یافته های این محوطه می باشند. 

در جریان کاوش های باستانشناسی بیجه سلطان ظرف سفالی بدست آمد که درون آن یک عدد انگشتر نقره، تعدادی اشیا مسی، قطعه ای از یک خنجر و چند عدد سوزن قرار داشت.

 

 

سفال مس سنگی جدید بیجه سلطان خاکستری، سیاه و قهوه ای رنگ است. گاهی نیز از این رنگها بعنوان رنگ زمینه استفاده شده و با رنگ سفید نقوش هندسی بر روی آن ترسیم گردیده است. 

گفتنی است که در فلات داخلی آناتولی قدیمی ترین استقراری که تا به امروز بدست آمده است مربوط به دوران مس سنگی جدید می باشد. یکی از این محوطه ها آلیشار نام دارد که در استان 67 کیلومتری جنوبشرق یوزگات واقع شده است. براساس کاوشها و گاهنگاری انجام پذیرفته آلیشار هویوک از 4000 ق.م. تا 1000 ق.م. دارای سکونت دائمی بوده است. در طی هزارسال نخست این استقرار یعنی 4000 الی 3000 ق.م. که مردمانش در دوران مفرغ قدیم زندگی می کرده اند حصارهایی بدور محوطه های استقراری کشیده شده است که در نوع خود بی نظیر می باشند. 

در جنوب آلیشار هویوک کانش یا کول تپه قرار دارد که در 2000 ق.م. با ورود بازرگانان آشوری تبدیل به قطب تجاری آناتولی گردید.

 

 

یکی از استقرارهای بعد از دوران مس سنگی آلیشار هویوک مربوط به دوران مفرغ یعنی 3200 ق.م. می باشد. همزمان با این دوره نیز در 105 کیلومتری شمال یوزگات و در جوار شهر چوروم کنونی محوطه آلاجاهویوک با قدمت همزمان قرار دارد.