هیتیت – بخش 1 – تاریخچه باستان شناسی هیتیت ها

دانسته های علمی در مورد هیتیت ها به سده اخیر برمی گردد، علیرغم اینکه در متون هیروگلیف مصری و همچنین تورات از هیتیت ها نام برده شده بود، اما تا اوایل قرن نوزدهم میلادی اطلاعاتی در مورد امپراتوری هیتیت در دست نبود.

منشا هیتیت ها

سرزمین اصلی و خاستگاه اقوام هیتیت همچنان ناشناخته است. و علیرغم تمام تلاش ها و کاوش ها برای شناسایی خاستگاه اقوام هیتیت این مسئله همچنان مجهول مانده است. در این میان برخی از باستان شناسان گمانه زنی هایی نموده و سواحل شمالی دریای سیاه و یا منطقه قفقاز را یکی از خاستگاه های احتمالی اقوام هیتیت معرفی نموده اند.استناد این گروه از محققین به متن دعا مانند یکی از تابلت های منطقه یوزگات است. متن نیایش مزبور چنین ترجمه شده است : ” ای خدای خورشید، سرور بزرگوار، چوپان فرزندان انسان، به بالاترین ها آمدی تو، ای خدای خورشید، از دریاها برخواستی و اکنون در اوج آسمانی.” پژوهشگران این متن را بعنوان تنها سرنخ موجود نگریسته و براساس آن معتقدند که هیتیت ها قبل از مهاجرت در سرزمین قفقاز، بین دو دریای خزر و دریای سیاه می زیسته اند. 

بعد از ورود هیتیت ها به آناتولی و استقرار آنها در مناطق مرکزی آناتولی، سرزمین های شمال کاپادکیه باستانی و جغرافیای جنوبی مناطق مرکزی سواحل دریای سیاه در آناتولی عمده ترین محل سکونت اقوام هیتیت بشمار می رفت.

سقوط پادشاهی هاتی 

مناطق مرکزی سرزمین آناتولی از 3000 ق.م. شاهد حضور و سکونت اقوام هاتی بود. هاتی ها جزو بومیان آناتولی محسوب می گردیدند. در بین سالهای 2500 الی 2000 ق.م. در جغرافیایی شامل مناطق شمالی کاپادکیه کنونی تا مناطق مرکزی سواحل دریای سیاه آناتولی تنها فرهنگ شهرنشین و دارای هنر و معماری اقوام هاتی بودند. هاتی ها دارای دولتشهرهایی بودند که این شهرها معماری بسیار مستحکمی داشت و ابنیه بسیاری همانند آرامگاههای پادشاهان و خزانه از نمونه های باقیمانده این دولتشهرها هستند. اما در حدود 2000 ق.م. جنگهای بزرگ و ویرانگر زیادی در آناتولی بوقوع پیوست که نتیجه آن ویرانی و نابودی دولتشهرهای هاتی بود. پایان دولتشهرهای هاتی آغاز کلنی های تجارتی بازرگانان آشوری بود. و در همان زمان اقوام هیتیت از فرصت استفاده نموده و بر دولتشهرهای هاتی یکی پس از دیگری مسلط گردیدند.

ظهور پادشاهی هیتیت

تجارت گسترده بازرگانان آشوری از جمله عمده ترین دلایلی بود که مردمان بین النهرین و آناتولی را به تحرک و گسترش فعالیت های سیاسی و تجاری واداشت. براساس منابع مکتوب اقوام هند و اروپایی نژاد هیتیت نیز که از حدود 3000 ق.م. وارد آناتولی شده و در مناطق مرکزی آن در کلنی های کوچک و پراکنده مستقر شده بود، در 2000 ق.م. با بازرگانان آشوری به تجارت پرداختند. اما این تجارت و روابط اقتصادی چندان دوستانه نبود و آشوری ها با حملات مداوم روستاها و شهرهای هیتیت ها را مرتبا ویران می کردند. از اینرو اقوام هیتیت با انگیزه مقابله با حملات و تهاجمات پی در پی آشوری با همدیگر متحد گردیده و حتی با بومیان قدیمی مناطق مرکزی آناتولی درهم آمیخته و در نهایت دولت واحدی را ایجاد نمودند. 

اولین معاهده تاریخ بشر

هیتیت ها پس از تحکیم حاکمیت خود در آناتولی چندین مرتبه به سرزمین سوریه کنونی لشگرکشی نمودند. در سال 1274 ق.م.  جنگ کادِش با پادشاه مصر پایان یافت. و در سال 1269 ق.م. اولین معاهده مکتوب بین دو دولت در تاریخ بشری بین هیتیت و پادشاه مصر با نام معاهده کادش تنظیم گردید.

هیتیت و پادشاهی مصر

هنر و معماری هیتیت

از زمان برپایی دولت هیتیت در هاتتوشا، عناصر هنری بین النهرینی از رونق افتادند و عناصر هنری آناتولی و هیتیت ها رواج پیدا نمودند. مثلا برخی از آثار هنری در اندازه های بسیار بزرگ و غیرقابل نقل و انتقال ساخته شدند. معابد، کاخها، فضاهای عمومی، نقوش برجسته ها، سنگ ازاره های دارای نقش برجسته در نمای ساختمانها تماما با هنر دوران پیشین متمایز گردید. 

سقوط امپراتوری هیتیت

در نهایت در سال 1200 ق.م. امپراتوری هیتیت پس از مواجهه با حملات اقوام همسایه از شمال و جنوب و پس از چندین مرتبه جنگ، شکستهای سنگینی را متحمل شده و ساقط گردید.