کاربرد سنجش از دور در باستان شناسی

شناسایی و تهیه نقشه های مکانهای باستانی بطور عمده با روش های سنتی انجام می شود که به هزینه و زمان زیادی نیاز دارد. بنابراین استفاده از تکنولوژی های جدید مانند سنجش از دور (RS) و سیستم اطلاعات جغرافیایی (ساج) برای این منظور در مناطق مختلف جهان ورد بررسی قرار گرفته و استفاده از آن نیز مفید شناخته شده است.

سنجش از دور در باستان شناسی سعی در شناسایی آثار و الگوهای بجامانده از فعالیتهای انسان بر روی زمین دارد. انواع پیشرفته سنجنده های چندطیفی قادر به شناسایی آثار و بقایای باستانی هستند. اکتشافات باستانی و آثار چاپ شده اریک اشمیت (کتاب : پرواز بر فراز شهرهای باستانی ایران) اولین پروژه تکنیکی در این مورد بود. باستانشناسان در زمینه فعالیت خود عموما با مقادیر گسترده از داده های جغرافیایی سر و کار دارند. داده های جغرافیایی در مقیاس های گوناگون از موقعیت دقیق یک شئی باستانی در محل حفاری شده تا موقعیت نسبی مکانهای باستانی روی سطح زمین را شامل می شوند. استفاده از ساج برای ذخیره، نمایش، تجزیه و تحلیل، تهیه نقشه های دقیق و بموقع، درک روابط فضایی انسان و محیط زندگی اطراف آن در باستان شناسی جدید کاملا مرسوم شده است. اکثر ساجهای باستان شناسی یا برای تحقیقات و یا برای مدیریت اهداف فرهنگی و یا بندرت برای هر دو آنها طراحی می شوند. ساج و فناوری فضایی در باستان شناسی موجب دگرگون شدن نگرش ها و پیشرفت تحلیل های باستان شناسی شده است.

میتوان گفت که تحقیقات متعددی در دنیا در مورد کاربرد سنجش از دور و ساج انجام شده است. بطور مثال یک تحقیق علمی با عنوان بررسی و آزمایش مدلی برای پیدا کردن مکانهای باستانی با استفاده از ساج در هلند، انجام شد. محققان در این تحقیق توانستند با وزن دهی به متغییرهای محیط طبیعی از قبیل جنس خاک و فاصله از رودخانه های اصلی، مناطق را با احتمال بالا از نظر داشتن مکانهای باستانی شناسایی کنند و با شکل علمی به ارزشمند بودن نتایج بدست آمده پی ببرند. کلارک[1] و همکاران نیز تحقیقی را با عنوان باستان شناسی چشم انداز و سنجش از دور در ماداگاسکار جنوبی در سال 1992 انجام دادند. آنها با استفاده از تصاویر مختلف ماهواره های TM و  SPOT و ERS-1 توانستند جنگلهای قدیمی، بازکاشت شده و مکانهای باستانی مرتبط با این جنگلها را شناسایی کنند.

دهانت[2] و همکاران در سال 1992 در ایالت نیویورک آمریکا تحقیقی را با عنوان توسعه تحلیل های حوزه مکانهای باستانی با استفاده از ساج و به کمک روش های تحلیلی که در هیدرولوژی استفاده شد، بررسی گردید، آنها همچنین سکونتگاههای باستانی و مکان گزینی را مطالعه کردند.

مدل های حساسیت باستان شناسی بطور عمده بر دو نوع است :

1- مدل های مبتنی بر پارامترهای فیزیکی و محیطی

2- مدل های مبتنی بر پارامترهای تاریخی – باستان شناسی

در مدل های اخیر سعی میشود تا سکونتگاهها و مکانهای باستانی در هر دوره زمانی بازسازی شوند. تحقیقات متعددی در ایالات متحده آمریکا با استفاده از مدل های مبتنی بر پارامترهای محیط طبیعی انجام شده است.

در کل با استفاده از سنجش از دور در شناسایی اولیه و تهیه نقشه های دقیق از مکانهای باستانی سعی فراوان شده است. ولی سیستم های اطلاعات جغرافیایی برای تحلیل های مختلف فضایی استفاده می شوند و ساخت مدل های پیش بینی کننده توجه بیشتری را به خود جلب کرده است.

پی نوشت ها :

[1]  C.D. Clark

[2]  Eleazer Dehunt