تطور انسان

انسان امروزی حدود 35 هزار سال پیش ظاهر شد که بنام هوموساپیین (انسان هوشمند) نامگذاری شده است. هوموساپیین­های اولیه را انسانهای غارنشین یا مردمان کرومانیون نیز می نامند.

میمون­های ابتدایی حدود 40 میلیون سال پیش می­زیستند که فسیل آنها از منطقه فایوم مصر بدست آمده است. این میمون­ها دارای جثه کوچک، درخت­زی و  میوه­خوار بودند.

اولین ایپ­ ها ( Ape) نیز حدودا بین 30- 28 میلیون سال پیش می­زیستند. احتمالا نخستین فسیل بدست آمده از ایپ­ها متعلق به پروپلیوپیتکوس است که در لایه ­های زیرین رسوبات دوره الیگوسن در منطقه فایوم مصر بدست آمده است. این فسیل شامل چند آرواره و دندان است. عمق آرواره و دندان های آسیای بزرگ آنها (پنج گوش) شبیه ایپ­ ها است. نمونه­ های دیگری از فسیل ­های بدست آمده در منطقه فایوم مصر که شباهت زیادی به پروپلیوپیتکوس دارد بنام اجیپتوپیتکوس نامگذاری شده است. جثه این گونه بزرگتر از یک روباه و وزن آن 4 تا 4.5 کیلوگرم است. جمجمه ­ها در این گونه شبیه میمون است و آرواره ­ها شبیه ایپ­ ها. اجیپتوپیتکوس تقریبا روی چهار دست و پا حرکت می­کرد.

اگرچه فسیل­ های یافته شده در فایوم مصر با توجه به آرواره ­ها و دندان­ ها برخی از خصوصیات ایپ­ ها را نشان می دهند اما با این وجود با قاطعیت نمی­توان آنها متعلق به ایپ­ ها دانست و شاید بهتر باشد آنها را متعلق به مراحل آغازین تطور ایپ­ ها بدانیم.

علاوه بر ایپ ­های فایوم مصر تعدادی از ایپ­ ها نیز در سایر مناطق جهان متعلق به دوره­ های زمانی 25- 12 میلیون سال پیش کشف شده­ اند. ایپ­ ها اغلب در شرق آفریقا ساکن بودند. آنها به لحاظ وزن و اندازه نیز متفاوت بودند، بگونه­ ای که نمونه­ های کوچکتر حدود 3 کیلوگرم وزن داشتند درحالی که نمونه­ های بزرگتر جثه ­ای به بزرگی یک ماده گوریل امروزی داشتند. شناخته شده ­ترین ایپ­ ها در این دوران پروکنسول کنیا است و احتمال دارد پروکنسول اجداد شامپانزه ­های امروزی باشد. از انواع دیگر ایپ­ ها که علاوه بر آفریقا در اروپا و آسیا نیز زندگی می­کردند می­توان پلیوپیتکوس، دریوپیتکوس و سیواپیتکوس، راماپیتکوس را نام برد.

نکته : (انسان، میمون و ایپ­ها همگی 32 دندان دارند.)

نیاکان انسان یعنی هومینید­ها احتمالا 20 میلیون سال پیش از ایپ­ها جدا شده اند.

در حدود 7 الی 6 میلیون سال پیش دسته­ ای از ایپ ­ها تکامل پیدا کرده و اولین انسان نماها بوجود می­ آیند. فسیل بدست آمده از آرامیس در کشور اتیوپی مشخص کرد که قدیمی­ترین اثر باقی مانده از انسان متعلق به 4200000 سال پیش است. این فسیل شامل آرواره پایین و قطعاتی از آرواره بالایی است. و متعلق به انسان نمای آنامنسیس (Australopithecus Anamensis) می باشد.

از آغاز استفاده از سنگ در لايه­ هاي عميق پليستوسن تا حدود يکصد هزار سال پيش را دوران پارينه‌سنگي قديم مي‌نامند. اين دوران به نوعي با علم زمين­ شناسي داراي رابطه تنگاتنگي مي‌باشد. ادوات سنگي ساخته شده در اين دوران بسيار خشن، بدون ظرافت به صورتي ابتدايي است و بيشتر شامل تبرهاي سنگي و تيغه­ هاي خشن مي‌شود. تيغه­ ها را به صورت قطعات برنده از سنگ مادر جدا مي‌کردند که در برخي مناطق خصوصا در آفريقا سنگ مادر آن به دست آمده است.

استرالوپیتکوس بسيار شبيه به ميمون بوده با ویژگی قامت خميده و البته ایستادن روی دو پا و بدون داشتن هيچ مهارت خاصي و آنطور که انسان شناسان مي‌گويند به طور متوسط کمي بلند‌تر از يک متر بوده است. یکی از مهمترین بقایای استرالوپیتکوس متعلق است به فسیل یک زن که یک متر قد داشته و دانشمندان اسم لوسی به آن داده­ اند.

 هموهابيليس  در حدود 2.5 میلیون سال قبل، استرالوپیتکوس به گونه ابزارسازی تحول پیدا می کند که هموهابیلیس یا انسان ماهر ناميده مى شوند. هموهابیلیس ­ها همچنان کمر خمیده دارند ولی دست­ها بیشتر باز می­شود و انگشت شصت دست­ها نیز خم می­گردد. مهارت اين انسان­ها كه همچنان و تنها در شرق آفريقا زندگى مى كرده­اند از ساختن ابزارهاى سنگى بسيار ساده كه غالباً براى شكار و يا انجام كارهاى روزمره ديگر مى توانسته مورد استفاده قرار بگيرد بوده است. عده اى از صاحب نظران هستند كه ابزارهاى سنگى ساخته شده توسط اين نمونه­ها را به عنوان ابزار نمى پذيرند زيرا معتقدند اين توليدات در چارچوب تعريفى كه از ابزار ارائه مى شود قرار نمى گيرد. در واقع در اين تعريف گفته شده ابزار يعنى وسايلى كه براى ساختن وسايل ديگر مورد استفاده قرار گيرد نه هر چيزى كه انسان مى تواند از آن به عنوان يك وسيله براى منظورى خاص مورد استفاده قرار دهد بنابراين اين نمونه­ها نيز براى عده­اى همچنان انسان­نما در نظر گرفته مى شود. ابزار الدوان معرف این گروه هستند.

هموارکتوس از نظر انسان­شناسي نخستين انسان­ريخت قائم، همواركتوس نام دارد که انسان ساکن اصلي اين دوره بوده است. هموارکتوس از حدود 2 میلیون سال پیش تا حدود 125000سال حضور داشته است. انسان هموارکتوس با جد اوليه خود استرالوپیتکوس متفاوت بوده، بر روي دو پا راه مي‌رفته است و قادر به ايجاد اصواتي مانند زوزه بوده است و همچنين به خاطر استفاده از سنگ براي زندگي راحت‌تر مي‌توان گفت که داراي ابتکار بوده است. اين دوران داراي دو صنعت ابزارسازي است که به نامهاي الدوان و آشولين شهرت دارند.

شواهد نشان میدهد که تا 2 میلیون سال پیش انسان­ها فقط در آفریقا می زیسته ­اند زیرا تنها شرایط زیست محیطی آفریقا مناسب زیست انسان بوده است. اما از 2 میلیون سال پیش به بعد هموارکتوس­ها از آفریقا خارج شده و به نقاط مختلف جهان مهاجرت نمودند. بقایای هموارکتوس در اروپا و نقاطی از آسیا مثل جاوه و پکن موید این مطلب است.

هموارکتوس­ها را به لحاظ ویژگی­های جسمانی می­توان در دو نوع کلی تقسیم ­بندی نمود :

الف- هموارگاستر آفریقایی        ب- هموارکتوس آفریقایی

نئاندرتال در حدود 200 الی 150 هزار سال پیش هموارکتوس­ها اندک اندک تکامل پیدا کرده و انسان جدیدی حاصل از این تکامل بنام نئاندرتال بوجود می­آید. از حدود 125000 سال پيش به بعد يعني در اواخر دوران پارينه سنگي قديم و اواخر دوران يخبندان انسان ريخت قائم (نئاندرتال) در اروپا ظاهر گشت. او داراي گنجايش مغزي بيشتري بود. و ابزار‌هايي فراتر از انسان هموارکتوس ابداع کرد مانند تير و کمان. او با استفاده از سنگ چخماق برتري خود را به ساير انواع انسان که پيش از او موجود بودند به نمايش گذاشت. انسان نئاندرتال به تدفين مرده‌هاي خود مي‌پرداخته و نيز آنها را با رنگ‌هاي طبيعي مثل گل اخرا مي‌آراسته که مي‌تواند از نشانه‌هاي اعتقاد او به ادامه زندگي پس از مرگ باشد. همينطور انسان نئاندرتال با ايما و اشاره سخن مي‌گفته و مفهوم را به ديگران انتقال مي‌داده است. در حقيقت با هم نوع خود رابطه فکري بر قرار کرده است.

نئاندرتال ­ها از ابزار موسترین و پاره سنگ­های لوالوا (لوالوئیز) استفاده می کردند. در قبری که از غارشانیدار شمال عراق بدست آمده جسد یک انسان نئاندرتال دفن شده که پس از دفن جسد بر روی قبر او دسته­های گل گذاشته شده است. نئاندرتال­ها حدود 35000 سال پیش بدون هیچ دلیل آشکاری ناپدید شدند.

هموساپیین انسان امروزی حدود 35 هزار سال پیش ظاهر شد که بنام هوموساپیین (انسان هوشمند) نامگذاری شده است. از جمله ویژگی­های مشخص این گونه حجم مغز بزرگتر نسبت به نئاندرتال­ها، پیشانی عمودی، چانه برجسته است. هوموساپیین­ های اولیه را انسانهای غارنشین یا مردمان کرومانیون نیز می نامند که این نام از نام غار کرومانیون در جنوب غربی فرانسه گرفته شده است. این گونه از ابزار کرومانیون که متشکل از قطعات بسیار طویل و نازکی که تیغه نام دارد استفاده می کردند. و در غارهای محل سکونت خود نقاشی­های دیواری بسیاری از خود بجای گذاشته ­اند که نمونه بارز آن نقاشی­ های غار لاسکو و فون ­دوگم در جنوب فرانسه و آلتامیرا در اسپانیا است. تاکنون 65 غار نقاشی شده در فرانسه و 30 غار نیز در اسپانیا بدست آمده است.