کانسارهای طلا در ایران / استخراج و استحصال

در این صفحه بصورت اختصاصی در ارتباط با آن دسته از معادنی که فلزات از آنها استخراج می گردند، مطالب ارائه می گردد. تاریخچه فلزات و معدن کاری هر فلز از دوران گذشته تاکنون و روشهای استخراج و استحصال آنها از سنگ معدن از جمله مباحثی هستند که در ارتباط با هر فلز بیان خواهند گردید.

مَعدَن‌کاری یا کـان‌گری به عمل استخراج کانی‌های ارزشمند یا دیگر مواد از زمین و معمولاً از معادن گفته می‌شود.

موادی که از این کانسارها به‌دست می‌آید شامل فلزهای پایه فلزهای قیمتی، آهن، اورانیوم، زغال‌سنگ، الماس، آهک، نمک، پتاس و موادی از این دست می‌شود. هر گونه موادی که نمی‌توان آن را از راه کشاورزی یا ساخت مصنوعی در آزمایشگاه و کارخانه به‌دست آورد معمولاً از راه معدن‌کاری به‌دست می‌آید.

معدن یا «کانسار کانی» یا به صورت خلاصه «کانسار» به جای انباشت طبیعی فلز یا سنگ‌های گوناگون که ارزش اقتصادی داشته باشد می‌گویند. معادن به دو دستهکلی تقسیم می‌شوند:

الف- معادن سطحی

ب- معادن زیرزمینی

مقدمه

طلا از دیرباز تاکنون به دلیل ویژگیهایی همچون زیبایی، پایداری و کمیابی مورد توجه بشر یوده است. و بیش از 6000 سال از تاریخ شناخت طلا، معدن کاری و کاربرد آن توسط بشر می گذرد. بنظر می رسد در این مدت حدود 130 هزار تن طلا استخراج شده است که حدود نیمی از آن به قرن گذشته تعلق دارد. با تقاضای روزافزون جوامع امروزی به رشد، سرمایه گذاری جهت توسعه، اکتشاف، استخراج و فرآوری طلا شتاب چشمگیری داشته است.

طلا عنصری با ارزش است که علاوه بر مصارف زینتی، در پزشکی و صنایع الکترونیک، سخت افزارهای نظامی و …. کاربرد دارد و بعنوان مهمترین پشتوانه پولی جهان در ساخت سکه و شمش مورد استفاده قرار می گیرد. بطور مثال صندوق بین المللی پول در حال حاضر حدود 3000 تن طلا به ارزش تقریبی 80 میلیارد دلار بعنوان پشتوانه مالی نگهداری می کند. و آمریکا نیز 57 درصد از ذخایر استراتژیک خود را در قالب شمش طلا نگهداری می کند.

رابرت مندل برنده جایزه نوبل اقتصاد در 1999 می گوید : طلا فلز بسیار ارزشمند و تکیه گاهی برای کشورهایی هست که در نظام پولی جهانی نه عضو منطقه یورو هستند و نه عضو منطقه دلار و هنگامی که دلار و یورو در وضعیت مناسبی نباشند طلا تضمین کننده وضعیت اقتصادی آنهاست.

تاریخچه

طلا از نخستین فلزاتی است که توسط انسانهای دوران پیش از تاریخ کشف شد و بعنوان یک نوع ابزار مورد استفاده قرار گرفت. احتمال دارد که در ابتدا ریزه های براق طلا در کنار رودخانه ها توجه انسان دوران پیش از تاریخ را بخود جلب کرده باشد. لوازم ساخته شده از طلا در دوره های باستانی پیش از تاریخ ایران و جهان مربوط به هزاره پنجم و چهارم ق.م. هستند.

نمونه هایی که باستان شناسان در مقبره های سلطنتی سومر بدست آورده اند همگی قطعات جواهرنشانی بودند که همگی به زیبایی تزئین شده و پیراسته بنظر می رسیدند و به حدود 3000 قبل از میلاد تعلق داشتند. مصریان باستان نیز پادشاهان خود را چه در زمان حیات و چه در زمان مرگ با طلا تزئین می نمودند. زمانی بود که از طلا بواسطه چکش خواری و ورقه ای بودن بعنوان روبانی برای پیچیدن روی سر استفاده می کردند و از حدود 1500 ق.م. طلا بعنوان وسیله ای مناسب و استاندارد برای تجارت مورد استفاده قرار می گرفت. در همان ایام در تمدن باستانی پرو از طلا برای ساختن بناهای مقدس استفاده می شد. قطعات طلای چکش کاری و جلا داده شده در نقش برجسته ها بصورت هنر قلم زنی در تزئینات بناهای تمدن اینکاها، مایا و آزتک به فراوانی دیده می شود.

باستان شناسان عقیده دارند که در ایران طلا از هزاره سوم پیش از میلاد مورد استفاده قرار گرفته و از آن اشیا زینتی درست می کرده اند. بخشی از این قبیل اشیا در حفاریهای باستان شناسی بدست آمده اند. گریشمن در کتاب ایران از آغاز تا اسلام یادآور می شود که در دوره هخامنشی در ناحیه کرمان طلا و نقره استخراج می شده است.در زبان اوستایی به طلا زرنه می گفتند و در زبان پارسی باستان زرنه و در پهلوی زر گفته می شد.

تصویری از نحوه معدن کاری و استخراج طلا نزد مصریان باستان

شستشوی خاک جهت استحصال طلا توسط مصریان باستان

استفاده از دم برای کوره های ذوب طلا توسط مصریان باستان

گاهشمار طلا

4000 ق.م. طلا اولین بار در غرب خاورمیانه کشف و مورد استفاده واقع شد.

3000 ق.م. دانشمندان مصری طلا را به الیاف تبدیل کردند و برای استحکام بیشتر آن فلزات دیگری را به آن افزودند.

2500 ق.م. اولین بار جواهراتی از طلا در مقبره یکی از پادشاهان مصری همراه با جسد وی دفن گردید.

1500 ق.م. معادن طلا در منطقه نوبیای مصر کشف گردیدند.

1350 ق.م. ایرانیان و بابلیان از روش قال گذاری برای تعیین خلوص طلا استفاده کردند.

1091 ق.م. مربع هایی از طلا بعنوان پول در چین مورد استفاده قرار گرفت.

516 ق.م. اولین سکه طلای خالص در ایران و در دوره هخامنشی با نام دریک ضرب گردید.

58 ق.م. ژولیوس سزار طلای زیادی از سرزمین گُل واقع در فرانسه بعنوان بدهی های آنها به امپراتوری رُم غرامت گرفت.

50 ق.م. رومیان سکه ای از طلا بنام آئوریس ضرب کردند.

600 الی 699 میلادی : امپراتوری بیزانس معدن کاری طلا را در اروپای مرکزی و فرانسه آغاز نمود.