آسیب شناسی ضعف طراحی در بین دانش آموختگان / یادداشتی از رضا صبوری

برای واژه، دانش و فن طراحی تعاریف گوناگونی ارائه شده است، مثلا دانشنامه ویکی پدیا در تعریف طراحی نوشته است : طراحی به دانش ایجاد یک طرح از تصویری ذهنی، خیالی و یا واقعی گفته می‌شود. طراحی در معنای تخصصی، مفاهیم و کاربردهای متنوعی را دربر می‌گیرد، از این رو مانند واژۀ هنر با یک تعریف مشخص نمی‌توان تمام جنبه‌های آن را بیان کرد.

می توان گفت طراحی در تمام علوم و فنون پایه و اساس تبدیل ایده ها و تخیلات به عمل و فعلیت است. در جنگ ها تاکتیک های نظامی طراحی می شود. و یک شاعر و نویسنده ساختار نوشتار ادبی خود را طراحی می کند، معماران نیز در فضایی که در اختیار آنان قرار گرفته ساختاری از فضاها و احجام را بگونه ای طراحی می کنند که  بنایی مورد نظر، مفید و دلخواه ساخته شود. حتی در علوم و فنون جدید و مدرن نیز یک متخصص کامپیوتر با گرایش نرم افزار یک وبسایت یا یک بازی رایانه ای و یا یک نرم افزار جدید را ابتدا طراحی می نماید و سپس مدل واقعی و کاربردی آنرا ارائه می کند.

تا اینجا همه چیز ساده و آشکار است. تعریف طراحی، کاربرد آن، عاملان آن و کلیه موارد مرتبط با انواع طراحی های علمی، فنی، هنری و عمومی. اما نقطه تاریک مسئله آنجایی ظهور می کند که در جامعه ای عده ای به اصطلاح متخصص بنام طراحی اقدام به تقلید و کپی کاری می کنند.

آسیب شناسی تخصصی و دانشگاهی میزان کارآمدی و عملکرد کارشناسان، متخصصان و فارغ التحصیلان دانشگاهی جامعه کنونی ایران نشانگر وضعیت تاسف بار یا واقعیت تاریک است. افرادی که ظاهرا در مرحله طراحی قرار دارند عملا از دانش لازم بی بهره هستند و بدین جهت تنها و تنها اقدام کپی برداری از طرح های دیگران می نمایند.

صورت آشکار این مسئله را می توان در همه جا مشاهده نمود. کپی برداری از موضوعات پایان نامه و مقاله در محیط های دانشگاهی شاید اولین و ابتدایی ترین نوع باشد. اما در سطح جامعه بارزترین مورد را می توان در صنعت ساختمان سازی و به اصطلاح طراحی معماری مشاهده نمود که گویای این واقعیت است که چیزی بنام طراحی واقعی وجود ندارد و تمام پلان های موجود در دفاتر فنی و مهندسی و شرکت های ساختمانی کپی هایی از نقشه های ساختمانی شرکت ها و معماران خارجی می باشند.

در فناوری های رایانه ای نیز وضعیت به مین ترتیب اسفبار است بعنوان مثال بنابه دلایلی نیازمند یک وبسایت شخصی یا کاری هستید بنابراین سفارش طراحی و ساخت قالب را به فرد یا شرکتی می دهید تا خواسته شما عینان طراحی نماید. اولین مسئله حیرت آوری که با آن برخورد خواهید نمود اینست که فرد یا شرکت مزبور سعی خواهد نمود تا طرح ها و قالبهای دیگری را به شما ارائه نموده و شما را متقاعد سازد که آنها بمراتب بهتر و زیباتر و کارآمدتر هستند. چنانچه به طرح خود اصرار داشته باشید باشید ناگزیر با مشکلاتی از جمله اطاله زمان طراحی روبرو خواهید بود. حال واقعیت ماجرا اینست که در این میان چیزی بنام طراحی واقعی وجود ندارد، بلکه تعدادی قالب آماده در هارد کامپیوتر فرد به اصطلاح طراح سایت موجود است تا آنها را به مشتریانش قالب بنماید. وچنانچه در این امر موفق نباشد و مجبور به طراحی فرم و قالب مورد نظر مشتری گردد با مشکلات عدیده و عدم توانایی علمی و فنی مواجه خواهد بود.

با توجه به گستره طراحی در کلیه علوم و فنون چنانچه بخواهیم موارد متعددی را بعنوان مثال تشریح نماییم یقینا ظرفیتی بیش از یادداشت حاضر را خواهد طلبید از اینرو به همین میزان بسنده می گردد تنها با یک مطلب کلی :

طراحی علم، فن، هنر، دانش و تخصص است. ایکاش سیستم آموزشی ما بتواند بگونه ای ضعف هایش را برآورد سازد که بتواند در تمامی عرصه ها طراحان واقعی پرورش دهد. و مهمتر از آن ایکاش اخلاق حرفه ای بگونه ای جامع در میان دانش آموختگان و فرهیختگان ما آموزش داده شود تا اگر دانش آموخته ای واقعا در حد و اندازه طراحی نیست، با پذیرش واقعیت از فریب شهروندان و مراجعان و مخاطبان خود بپرهیزد.