رئیس انجمن مجموعه‌داران ایران در گفت و گو با CHN: مجموعه داران دنبال زیرخاکی نیستند

مجموعه داری یکی از پرمخاطره‌ترین علایق در ایران به حساب می‌آید چنانکه برخی افراد، مجموعه داران را گاها دلال عتیقه و زیرخاکی به حساب می‌آورند این درحالی است که به گفته رئیس انجمن مجموعه‌داران ایران، مجموعه داران صرفا به دنبال زیرخاکی نیستند.

 

خبرگزاری میراث فرهنگی – گروه میراث فرهنگی – بیشتر ما از کودکی بخشی از دغدغه‌ خود را به جمع آوری مجموعه‌ای از پاکن‌ها، تراش‌ها، کبریت و … اختصاص داده‌ایم و به قول خودمان کلکسیونی از آن تهیه کرده‌ایم. غافل از آنکه مجموعه داری یکی از فعالیت‌های خاصی است که این روزها علاوه بر توجه به آن دارای انجمنی مردم نهاد شده‌است تا با شناسایی مجموعه داران به بررسی و تعامل در این حوزه بپردازد.

 

درعین حال یکی از مهم ترین فعالیت‌های انجمن مجموعه داران ایران، برگزاری نمایشگاه های دوره‌ای از آثار جمع آوری شده از سوی مجموعه داران عضو انجمن است. چنانکه با ارائه طرح بازگشت آثار هنری درصدد آن هستند تا خریدار با خیال راحت به این عرصه وارد شوند.

 

درحال حاضر نیز بیش از 1500 مجموعه دار در بخش‌هایی مانند عکسهای قدیمی، ترمه، نقره، کتابهای خطی و … شناسایی شده‌اند که با توجه به اهداف این انجمن به عضویت آن در می‌آیند. در این راستا با «منوچهر لطفی» رئیس انجمن مجموعه‌داران ایران به گفت و گو نشستیم.

 

مجموعه داری شامل چه نوع آثاری می‌شود؟ آیا آثار عتیقه نیز در زمره آثار مجموعه داری جای می‌گیرند؟

کالاهای فرهنگی و هنری از لحاظ قانونی که در سال 88 به تصویب رسید به دو دسته تقسیم می‌شود. یک بخش شامل کالاهای تاریخی می‌شود که طبق قانون صاحب آنها دولت است و به عنوان آثار غیر مجاز محسوب می‌شوند که در زمره کارهای مجموعه داران قرار نمی‌گیرد. بخش دیگر شامل کالاهایی است که زیرخاکی نیستند و آثار فرهنگی هنری به شمار می‌روند که به صورت مجاز در دست مجموعه داران قرار گرفته‌است.

 

در این میان حوزه اسکناس و تمبر در زمره آثار معاصر قرار می‌گیرد و سکه‌هایی که در دو قرن گذشته ضرب شده‌باشند نیز مجاز هستند اما سکه‌های قدیمی‌تر مجاز نیستند و اگر مجموعه داری چنین سکه‌هایی داشته باشد تشویق می‌‌شود که به سازمان میراث فرهنگی مراجعه و آثارش را در اختیار این سازمان متولی قرار دهد. سازمان میراث فرهنگی نیز با توجه به تعاملی که با ما دارد با نظارت بر این امر در صدد ثبت این آثار بر می‌آید.

 

آیا مجموعه دارانی هستند که آثار غیر مجاز داشته باشند؟

بیش از 99 درصد اشیای مجموعه داران مجاز است و اگر شی غیر مجازی داشته باشند که اطلاع ندارند با تعامل با اداره کل موزه‌ها در صدد ثبت آن بر می‌آییم و قطعا در مکانی امن از آن نگهداری می‌شود.

 

باتوجه به آنکه ریاست انجمن مجموعه داران ایران را بر عهده داریم. از چه نوع مجموعه‌هایی نگهداری می‌کنید؟

من نیز مجموعه دار هستم و مجموعه‌هایی از اسناد تاریخی، تابلوهای نقاشی و تنگ و شیشه دارم. تابلوهای نقاشی که در مجموعه دارم بیشتر معاصر است و در سبک‌های مختلف از قهوه‌خانه‌ای گرفته تا مدرن را شامل می‌شود. همچنین مجموعه تنگ و شیشه دارم که شامل آثار دو، سه قرن اخیر می‌شود که از آثار خارجی و داخلی جمع آوری کرده‌ام.

 

معمولا هر مجموعه از چه تعداد اثر تشکیل می‌شود؟

مجموعه‌ّها با توجه به نوع آنها تعداد متفاوتی دارند. چنانکه ممکن است یک مجموعه از هزاران اثر تشکیل شده‌باشد یا ممکن است تعداد موجود در یک مجموعه به تعداد انگشتان دو دست هم نرسد.

 

اصل و تقلبی بودن آثار را چگونه تشخیص می‌دهید؟

برای شناسایی این امر کارشناسان متخصصی داریم که در قالب 30 کمیته تخصصی در انجمن مجموعه داران ایران فعال هستند. درواقع، انجمن مجموعه‌داران ایران یک سازمان مردم‌نهاد است که با مجوز وزارت کشور رشته‌های مختلف مجموعه‌داری از جمله تمبر‌، سکه‌، اسکانس‌، اسناد تاریخی و ده‌ها آثار فرهنگی و هنری از جمله رشته‌های مهم تجسمی را حمایت می‌کند. 

 

در این راستا باتوجه به دوره‌های مختلف تاریخی که در زمره آثار مجاز قرار می‌گیرند با بهره گیری از کارشناسان متخصص در صدد بررسی اصل یا تقلبی بودن آثار بر می‌آییم. از طریق این کمیته‌ها، آثار کارشناسی و ارزیابی می‌شوند و شناسنامه برای آنها صادر می‌شود.

 

ما در بسیاری از موارد برای شناسنامه دار کردن آثار فرهنگی و هنری حتا از طریق مراجع ذی‌ربط با مشکلات فراوان روبه‌رو بوده‌ایم چناکه در برخی مواقع شاهد تقلبی بودن آثار هنرمندان برجسته همچون سهراب سپهری بودیم. برای جلوگیری از این امر چه اقداماتی انجام داده‌اید؟

نفس انجمن این مهم را رفع می‌کند. ما یک انجمن مردم نهاد هستیم و نفعی از این بخش نمی‌بریم. ارزشی که این آثار دارد برای ما مهم است و کارشناسان با دغدغه ملی فعالیت می‌کنند.

 

شاید اگر به این نکته توجه داشته‌باشیم که نفس بوجود آمدن انجمن‌های مردم نهاد وجود مشکلاتی است که در سازمان‌ها و بخش‌های دولتی و تجاری وجود داشته این مهم را رفع می‌کند چراکه یکی از مهمترین دغدغه‌های ما نیز به حداقل رساندن چنین مسائلی است. مهمترین قضیه‌ای که ما را به این سمت سوق می‌دهد این است که ما نمی‌توانیم همانند سازمان‌های دولتی و تجاری فعالیت کنیم و سعی داریم این مهم را به حداقل برسانیم. به صورت مطلق صحبت نمی‌کنم اما سعی ما برای این است.

 

زمانی که بخش دولتی برای گزینش کارشناسان خود به غیر از مسائلی همچون رابطه و ضابطه و فعالیت افراد خاص با این سازمان‌ها مسائلی همچون حکم و شهرت را نیز مد نظر قرار می‌دهد چگونه می‌توان انتظار داشت خروجی قابل قبولی داشته باشند؟ این درحالی است که کارشناسان ما دغدغه حکم و شهرت ندارند و از افراد صدیق که دغدغه ملی دارند بهره جسته‌ایم. طبیعی است که در سازمان‌های مردم نهاد عاملی مانند حکم و دستمزد و شهرت تعیین کننده نیست.

 

کارشناسان و اساتیدی همچون جواد جدی، غلامرضا سحاب، عبدالعلی پژویان، ملکیان
، اردشیر مجرد تاکستانی و … در این امر مارا همراهی می‌کنند.

 

آیا شناسنامه‌هایی که برای آثار صادر می‌ کنید از سوی ارگان یا سازمانی دولتی مورد تایید قرار می‌گیرد؟

کاری به سازمان‌های دولتی نداریم اگر سازمانی مانند میراث فرهنگی کار خود را به خوبی انجام می‌داد که نیازی نبود تا سازمان‌های مردم نهاد بوجود آیند. قطعا نقصی در این بخش‌ها وجود دارد و این باره تعارفی نداریم. از یک سو دست آنها بسته است و از دیگر سو اهداف آنها به اندازه‌ای بزرگ است که به کارهای کوچک نمی‌رسند. ما نیز این کارهای کوچک را به دقت و با شفافیت انجام می‌دهیم.

 

معتقد هستیم باید به نقطه‌ای برسیم که سازمان‌های مردم نهاد جایگاهی پیدا کنند که یکی از فعالیت‌های آنها تایید بخش اجرایی سازمان‌های دولتی شود.

 

مجموعه داری با چه مشکلاتی روبه‌روست؟

درواقع، محل نگهداری مجموعه‌ یکی از مشکلات مجموعه‌داری در ایران است. چنانکه بیش از 90 درصد آثار در منازل مجموعه داران نگهداری می‌شود. هرچند تاکنون حدود 100 مجموعه دار به سازمان میراث فرهنگی برای گرفتن مجوز مجموعه خود معرفی شده‌اند و موفق شده‌ایم به 70 نفر کمک کنیم تا موزه خصوصی راه اندازی کنند اما تخمین می‌زنیم طی 10 سال آینده حدود 400 موزه خصوصی تاسیس شود که نیازمند توجه مسئولان است.

 

اما باید توجه داشت که مجموعه‌هایی که در منازل نگهداری می‌شوند از خطراتی همچون آتش سوزی، سیل، رطوبت، سرقت و … محفوظ نیستند و برخی از آثار باید در محیط و شرایط ویژه نگهداری شوند.

 

انجمن مجموعه داران ایران نه تنها در بخش میراث فرهنگی بلکه در حوزه هنرهای تجسمی نیز فعال است در این حوزه چه فعالیت‌هایی انجام می‌دهید؟

سعی برآن داشتیم تا با تعامل دوسویه با سایر مجموعه‌داران و جمع آوری اطلاعات آنها راهی برای آشنایی مجموعه داران و خرید و فروش آثار هنری باز کنیم. زمانی خرید و فروش فقط به خرید آثار عتیقه اختصاص داشت و امروز این واژه به تمام آثار هنری بسط یافته است.

 

باید توجه داشت که اقتصاد هنری یکی از دغدغه‌های فعالان این حوزه است درحالی که خرید و فروش آثار هنری در این عرصه به راحتی و روانی صورت نمی‌گیرد و هنرهای تجسمی پیچیدگی‌هایی دارد که باعث می‌شود انجمن به ابزارهای دیگری مبادرت بورزد.

 

از این رو با توجه به ویژگی‌های آثار «لئون کهن» نمایشگاهی با ارائه 30 اثر از این هنرمند 29 و 30 بهمن در گالری  ژینوس برگزار خواهد شد و آثاری که بین یک تا سه میلیون تومان قیمت‌گذاری شده‌اند با شناسنامه به خریداران ارائه خواهد شد. در ضمن این امکان وجود دارد که خریداران هر زمان که تمایل داشتند تابلوها را به انجمن بازگردانند و مبلغ پرداختی خود را دریافت کنند.