باستان سنجی

باستان سنجی یا آرکئومتری (Archaeometry) شاخه ای نسبتا جدید از علم باستان شناسی است که در آن یافته های باستانی توسط انواع مختلفی از روشها و فنون علمی و آزمایشگاهی مورد بررسی و تحقیق قرار می گیرد. بعبارت دیگر بکارگیری شاخه های مختلف علوم طبیعی و مهندسی به منظور درک بهتر مسائل باستانشناسی باستانسنجی نامیده می شود.

اصلی ترین وظیفه باستان شناسان کسب معلومات براساس داده های باستانشناسی است. یکی از مهمترین روشهای کسب داده های مزبور انجام کاوش های علمی باستان شناسی در محل محوطه های باستانی است. طبیعی است که در جریان کاوش حجم قابل توجهی از آثار، اشیا، مواد و متریالهای مختلف بدست می آید. در ابتدای فعالیتهای باستان شناسی تنها کاری که انجام می پذیرفت مطالعه آثار باستانی همانند سفال یا اشیا فلزی و سایر مواردی از این دست بود که این مطالعه نیز در مرحله اول به توصیف اثر می پرداخت و در مرحله دوم به مقایسه با نمونه های مشابه آن. اما به مرور و با رشد علوم آزمایشگاهی و دانش های مختلف، کارشناسان باستان شناس متوجه شدند که با عنایت به ماهیت میان رشته ای بودن علم باستان شناسی لازمست تا در جریان مطالعه و تحلیل داده های باستانی از سایر علوم خصوصا ریاضی، فیزیک، شیمی معدنی، دانش معماری و غیره …. استفاده نمایند.

پژوهش در ساختار شیمیایی و فیزیکی مواد و مصالح سازنده این آثار و اشیاء، سالیابی و تاریخ گذاری آن‌ها و انجام تحلیلهای دقیق و جامع براساس روش‌های علوم فیزیک، شیمی، زمین شناسی، کانی شناسی، جغرافیا و ریاضیات، از جمله فعالیت‌های پژوهشی این رویکرد است. باستان سنجی در تعامل با دانش باستانشناسی و دیگر شعب علوم باستانشناختی مثل زمین- باستانشناسی، باستانشناسی تحلیلی، زیست- باستانشناسی و غیره و نیز شعب رشته حفاظت از آثار تاریخی، شناخت و درک محققان را از فرایندهایی شکل گیری یک اثر باستانی تا لحظه ای که به دست محققان برسد افزایش داده و در نتیجه دقت تحلیل و تفسیر پژوهندگان این عرصه را افزایش داده، نتایج و تفسیرهای مربوط به فرایندهای فرهنگی و اجتماعی مؤثر بر دگرگونی های هنری و فنی را در طول زمان، تحت‌الشعاع خویش می‌سازد.

باستان­سنجی به شاخه‌های کوچک‌تری تقسیم‌بندی شده است. برخی از این زیرشاخه‌ها عبارت‌اند از: زمین­ باستان­شناسی (Geoarchaeology )، فلز باستان‌شناسی (Archaeometallurgy)، آرکئوژئوفیزیک (Archaeo-Geophysics)، آرکئوبوتانیک (Archaeo- botanic)، معدنکاری باستانی (Ancient mining)، سفال­نگاری (Ceramography)، استخوان باستان‌شناسی (archaeological bone)، جانور باستان‌شناسی (Zoo archaeology)، سال‌یابی ایزوتوپی (Isotopic dating) و بررسی مدل‌های ژئوشیمیایی. و ملات‌شناسی باستانی.