سفال ایزنیک

سفال ایزنیک در طی قرون 15 و 16 میلادی، یکی از عناصر مهم در زمینه درخشش هنری ترکان عثمانی بود. این سفال به گستردگی در مساجد، کاخ ها و بسیاری از بناهای باشکوه و یادمانی آن عصر بکار رفته است.

پیشینه فنی و تاریخی سفال ایزنیک

هر چند که سفال ایزنیک اولین بار در قرن 15 میلادی ظهور نمود اما باید توجه داشت که از اوایل قرن سیزدهم میلادی و با گسترش ساخت و سازهای دوران سلجوقی و تعدد احداث مساجد، مدارس، مقابر، کاروانسرا و غیره… معماری بطور چشمگیری در سطح جامعه آناتولی گسترش یافت و به تبع آن تزئینات وابسته معماری همچون کاشیکاری نیز رشد و توسعه یافتند. کاشی و سرامیک ایزنیک نیز از جمله شاخصترین کاشی های تزئینی بود که در دوران سلجوقی همپای معماری رشد نمود و همین مسئله زمینه ای بود تا در قرن 15 میلادی سفال شاخص و زیبای عثمانی تحت عنوان سفالینه های ایزنیک از این شهر ظهور نماید.

همانگونه که ذکر شد، سفال ایزنیک اولین بار در قرن 15 میلادی ظهور نمود. در این دوران و در سالهای 1421 میلادی در شهر بورسا بنای مسجد یشیل و آرامگاه داخل آن و در سالهای 1426 میلادی بنای مجموعه مذهبی مرادیه در حال ساخت بود، و اولین بار در تزئین این بناها از سفالینه ها و کاشی های ایزنیک استفاده گردید.

در قرن 16 میلادی همزمان با اقتدار سیاسی و نظامی دولت عثمانی، در عرصه های هنری نیز سفال و کاشی ایزنیک شهرت و محبوبیت ویژه ای در میان معماران و هنرمندان عصر خود پیدا نمود. در همین دوران بود که در جریان ساخت ابنیه عظیمی همچون سلیمانیه در استانبول و سلیمیه در ادرنه از سفال ایزنیک جهت تزئین استفاده گردید.

اما از ابتدای قرن 17 میلادی سفال ایزنیک به مرور محبوبیت خود را از دست داده و نهایتا در قرن 18 میلادی بطور کامل منسوخ گردید.

300 سال بعد در سال 1985 میلادی زمانی که استادکاری بنام فایک کریملی از استانبول به ایزنیک رفت با همکاری دوتن دیگر بنامهای اشرف اراوغلو و همسرش سیحان اراوغلو آتلیه تولید سفال ایزنیک را مجددا راه اندازی نمود.

موتیف های شاخص در سفال ایزنیک

گل لاله، سمبل، انار، گلهایی همانند قرنفل، از جمله موتیف های رایج در سفال ایزنیک می باشند. البته علاوه بر موتیف های گیاهی ذکر شده موتیف های نقوش استلیزه، نقوش حیوانی، ابنیه و طرحهایی از طبیعت نیز در بسیاری از سفالینه های ایزنیک دیده می شود. 

رنگ شناسی سفال ایزنیک

رنگ های آبی، لاجوردی، فیروزه ای، سبز و قرمز رنگهایی هستند که با فراوانی قابل توجه در رنگ آمیزی نقوش سفال ایزنیک مورد استفاده واقع شده اند. دو رنگ سفید و آبی همواره بعنوان رنگ زمینه در سفال ایزنیک استفاده شده است.

شکل و فرم سفال ایزنیک

سفال ایزنیک به لحاظ طراحی و ساخت شکل و فرم دارای تنوع چشمگیری می باشد. کاسه، قدح، ابریق، صراحی، کوزه، کوزه دهانه گشاد، فنجان، گلابدان، بخوردان، عطردان، انواع ظروف نعلبکب و پیش دستی مانند از انواع فرم های رایج سفال ایزنیک به شمار می آیند.

منابع :

Sarı, Eren 2016 : Türk Çini Sanati