غارت گسترده میراث فرهنگی کشور / چرا انفعال؟

در این یادداشت نگاه مختصر و گذارایی به اخبار نگران کننده، تنها یک بخش از فعالیت های غارت گرانه میراث فرهنگی، یعنی توزیع و استفاده فلزیاب ها انداخته شده است. تا در نهایت یک سوال مطرح شود، چگونه است که طرف مقابل روزبه روز فعالیت های خود را گسترش می دهد اما در نقطه مقابل نهادهای مسئول در موقعیت انفعالی بیشتری قرار می گیرند؟؟؟

البته همیشه در طول تاریخ غارت آثار فرهنگی یا آنگونه که اصطلاحا رایج بوده گنج یابی و اکتشاف دفینه رایج بود است. در مصر دوران باستان همیشه مقابر فراعنه مخفی نگهداشته می شد، زیرا همان زمان نیز دزدان مقبره با تلاش شبانه روزی خود در پی غارت اشیا گرانبهای قرار داده شده در کنار مومیایی فرعون بودند. در دهه های بعد از جنگ جهانی دوم نیز هالیود در کنار فیلمهای جاسوسی مربوط به جنگ سرد، یکی دیگر از ژانرهای پرطرفدار و جذابی را که انتخاب نمود جستجوی گنجینه های باستانی بود و مجموعه چند قسمتی ایندیانا جونز شاخص ترین این ژانر به حساب می آید.

باعنایت به موارد فوق غارت اشیا گرانبهای تاریخی در سرتاسر طول تاریخ و نقاط مختلف جهان پدیده ای جدید و غیرقابل درک نیست، و کاملا ریشه دیرینه دارد، اما آنچه که امروزه دوستداران میراث فرهنگی را خصوصا در ایران انگشت به دهان نموده است، گستردگی بیش از حد و اندازه این پدیده شوم و ضدفرهنگی است.

غارت شبانه اماکن و تپه ها کافی نبود، ساخت و تولید و فروش اشیا بدلی نیز بدان اضافه گشت، شناسایی چشمی محوطه های باستانی گویا کم دردسری برای یگان حفاظت میراث فرهنگی بود، استفاده سارقان از تکنولوژی روز و انواع دستگاه های فلزیاب پیشرفته نیز فصل جدیدی را در این باب گشود، تبلیغات زیرزمینی و غیر رسمی گویا دیگر از مد افتاده و در کنار محوطه های باستانی تبلیغات رنگارنگ فلزیاب ها و انواع دستگاه ها به چشم می خورد، اما هنوز کافی نبود بنابراین سایت ها و وبلاگ های تخصصی مشاوره گنج یابی نیز ایجاد گردیدند تا به تنوع خدمات دهی این پدیده شوم افزوده شود. اما برخلاف سازمان عریض و طویل سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور که در خواب غفلت و رکود و خمودی بی حد و حصر بسر می برد، بانیان غارت میراث فرهنگی با نهایت ابتکار و خلاقیت وارد این عرصه شده اند، اینبار سخن از راه اندازی تورهای گردشگری با نیت آموزش عملی و تجربی کشف دفینه و بموازات آن ثبت نام جهت بازدید و کشف گنج  در کانال های 24 ساعته فارسی زبان ماهواره ای است که، بطور مداوم تبلیغ میگردد.

 03 / 05 / 1393  خبرگزاری مهر

فلزیاب ها در کمین آثار تاریخی / به نام فلزیاب به کام طلایاب !

13 / 05 / 1393  خبرگزاری مهر

برگزاری یک تور عجیب علمی / آموزش گنج یابی در جنگل های شمال ایران

16 / 05 / 1393 خبرگزاری تسنیم

قانون مبارزه با فلزیاب ها اجرا نمی شود.

17 / 05 / 1393  خبرگزاری تسنیم

برگزاری تورهای گنج یابی خیانت عظیمی به میراث فرهنگی کشور است.

21 / 05 / 1393  تابناک

حق جویندگان گنج را بدهیم و تاریخمان را حفظ کنیم

21 / 05 / 1393  خبرگزاری مهر

80 مرکز توزیع فلزیاب در کشور پلمپ شد

23 / 05 / 1393  خبرگزاری CHN (خبرگزاری میراث فرهنگی)

سراسر کشور را برای قاچاقچیان اشیا عتیقه ناامن کنید

 اخبار داغ و صدالبته تاسف بار فوق تنها بخش کوچکی از خبرهای مربوط به غارت میراث فرهنگی هستند که در چند سایت خبری و تنها در 20 روز گذشته منتشر گردیده اند.

 اگر همین تعداد خبر را مشت نمونه خروار در نظر بگیریم و با واقع بینی مسئله را بررسی کنیم می توانیم به آسانی عمق و وسعت فاجعه را درک کنیم. باید توجه داشت که اینچنین فجایعی در هیچ کشوری به یکباره بوجود نمی آیند و نیازمند زمان طولانی هستند تا پروسه تکاملی خود را طی نموده و به مرحله ای برسند که در کنار سایت باستانی همانند سیلک تبلیغات فلزیاب نصب گردد. و این همان کلید معما است، یعنی سالها و شاید بهتر است بگوییم بیش از دو دهه کاهلی عجیب و غیرقابل باور مسئولین سازمان میراث فرهنگی این زمان را بخوبی در اختیار سواستفاده گران قرار داده است.

به زعم نگارنده بسیاری از قوانین کهنه و ناکارآمد گردیده اند. اما میراث فرهنگی کشور هیچگاه در صدد اصلاح و تغییر آنها نبوده است. همچنین یک نظرسنجی ساده از اقشار جامعه نشان می دهد که عموم مردم ایران حتی فرهیختگان و قشر تحصیلکرده بنوعی با مسائل مرتبط با میراث فرهنگی و تاریخی کشور بیگانه هستند و گاهی نیز دیدگاهی منفی نسبت به این سازمان دارند. در کنار تمام این موارد باید به این نکته نیز اشاره نمود که سازمان میراث فرهنگی کشور عملا هیچگاه نه قبل از انقلاب و نه در دوران بعد از انقلاب هیچگونه برنامه ای در راستای آشنایی و نهاینه سازی فرهنگ دوست داشتن و حفاظت از آثار تاریخی کشور برای کودکان و دانش آموزان از طریق سیستم آموزشی مدارس و رسانه ملی نداشته است. در طی یک دهه گذشته نیز اتفاق ناگواری که رخ داد این بود که کارشناسان باستان شناس اعم از کارمند سازمان و فعال در سایر حوزه ها به چشم دشمن متجاوز و خطرناک نگریسته شده و یا مطرود گردیدند و یا در درون سازمان ایزوله شدند و اغلب پُست های مدیریتی نیز در اختیار غیرباستان شناسان قرار گرفت. نتیجه آن شد که باستان شناسان در خانه دوم خود بیگانگانی مزاحم قلمداد شدند و نتنها برای رفع مسائل هیچگونه مورد مشورت قرار نگرفتند بلکه حتی زمانی که بصورت فردی و یا گروهی اظهار نظری نمودند با برخورد سرد و غیردوستانه مسئولان مواجه گردیدند.

این موارد دقیقا همان زمان مورد نیاز بود که اجازه داد تا پروسه غارت میراث فرهنگی کشور که دارای جاذبه بسیار قوی مالی نیز بود پا بگیرد و نظام مند شود. برای خود وبسایت و بلاگ و کانال ماهواره داشته باشد. سیستم خرید و واردات فلزیاب ها را ترتیب دهد و از نظرات کارشناسان خارجی در جهت استفاده از این ابزار الکترونیکی پیشرفته برخوردار شود و در نهایت در سراسر کشور شبکه منظم و گسترده ای ایجاد نماید.

حال سوال ساده اینست، زمانی که می دانیم انفعال و درگیری درون سازمانی، مدیریت غیرمتخصص، دوری جستن از نظرات کارشناسی باستان شناسان فهیم و دلسوز عمده ترین عوامل پا گرفتن چنین پدیده شوم و فاجه باری بودند، پس چرا همین روند همچنان ادامه می یابد؟ به چه دلیل کارگروهی از باستان شناسان پیشکسوت و جوان متخصص تشکیل نمی شود تا قوانین کهنه و ناکارآمد را بررسی نموده و برای اصلاح آنان پیشنهاداتی را ارئه نمایند تا سازمان میراث فرهنگی این پیشنهادات را با نمایندگان مجلس و مسئولان قوه قضائیه جهت تصویب در میان بگذارد؟ چرا کارگروهی از باستان شناسانی که در خارج از کشور تحصیل نموده اند تشکیل نمی شود تا از آنها در مورد تجربیاتشان در زمینه فرهنگ سازی سایر کشورها در جهت حفاظت و حراست میراث فرهنگی نظرخواهی شود؟ و حتی خواسته شود که برنامه ای مدون جهت همکاری با رسانه های ملی تدوین نمایند؟

در پایان نگارنده معتقد است علیرغم فاجعه بار بودن اوضاع میراث فرهنگی کشور، به هیچ عنوان در حالت بن بست مطلق قرار نداریم و اگرنه به آسانی، ولی می توان با تلاش و همفکری مسئولان وزاتخانه ها و سازمان ها و صدا و سیما و جامعه باستان شناسان فعال و دلسوز کشور در کوتاه مدت فرایند غارت میراث فرهنگی را کند نموده و در بلند مدت با ترتیب دستورالعمل های اصولی جهت فرهنگ سازی صحیح، از طریق خود مردم،  آنرا بکلی متوقف نمود.

رضا صبوری نوجه دهی / باستان شناس